Inulnan

An inulnan^[1] o plasenta^[1] (gikan sa katagang-gamot na ulunan; Ingles: placenta, after-birth) iyo an sarong pansamantalang organong manunuparan sa kadaklan kan mga babaeng mamalya mantang nasa panahon kan pagbados. An masang ini na garing espongha iyo an pinagkakabitan kan dai pa ipinapangaki na umabot sa mas panlaog nin kalatagan kan sinapupunan. Sa organong ini isinasagibo an sirkulasyon kan dugo sa laog kan aki. An pangaran kaini sa Ingles na after-birth (pagkaagi kan pagmundag) iyo gikan sa dahil an inulnan iyo natatangkas na nin kusa pagkalihis kan pirang segundo pagkatapos na maipangaki an aki. Napakamahalaga na an bilog na plasenta iyo mailuwas, nin huli ta kapag an sarong kabtang iyo nawalat pagkaagi kan pangangaki o pagkalaglag, napaka malamang na malapa ini asin makapagkawsa nin pagkahilo sa dugo.^[2]

Mahalaga an pagkakaigwa nin sarong panandalian na organong ini, nin huli ta dai mapupwedeng magsalak an dugo kan ina asin kan umboy. Nagaganap an inulnan bilang sarong bikladan na pampalitan sa pag-oltanan kan ina asin aki. Nag-aagi digdi an mga sustansiya asin oksiheno. Kapag nagsalak an mga dugo kan ina asin kan umboy, makawsa ini nin pagkagadan kan duwa. Halimbawa, kun may klase nin dugong A an ina, mantang B naman an aki, magkasalak an duwang magkaibang klase nin dugo, na siyang ikagagadan kan mag-ina. Nakakabit an inulnan sa suloy o supling (an fetus) sa paagi nin ugat nin pusod^[3], sarong kabtang nin hawak na binibilog nin mga tisyung pang-ugpong asin mga ugat nin dugo. Kapag naipangaki na an aki, sumusunod na iluwal naman an inulnan, asin kalimitan na inaapod na pinagpangakian.

May duwang kabtang an sarong inulnan: enot, sarong likas asin biyolohikal na kabtang nin suloy o supling ; kakabtang naman kan ina an ikaduwang kabtang. Nakatanom an inulnan sa lanob kan harong-aki, kun saen nag-aako ini nin mga sustansiya asin oksiheno gikan sa dugo kan ina asin naglaluwas man nin mga ati. Ini an naggaganap na pangharang - an panghadlang nin inulnan - na sumasara sa nagkapirang mga sustansiyang makakaraot sa umboy. Alagad igwa man nin ibang mga sustansiyang dai nasasara an inulnan, kabali an arak asin nagkapirang mga kimikal na may kinaaraman sa paninigarilyo. May nagkapirang mga klase nin birus na nakakaantos sa pag-ulang kan inulnan.

1. ↑ ^{1.0 1.1} "Inunan, plasenta". English, Leo James. Tagalog-English Dictionary (Talahulugang Tagalog-Ingles). 1990. 
2. ↑ Robinson, Victor, Ph.C., M.D. (patnugot). (1939). "After-birth". The Modern Home Physician, A New Encyclopedia of Medical Knowledge. WM. H. Wise & Company (New York)., pahina 21.
3. ↑ Gaboy, Luciano L. "Umbilical cord, ugat ng pusod". Gabby's Dictionary, Praktikal na Talahuluganang Ingles-Filipino ni Gabby/Gabby's Practical English-Filipino Dictionary, GabbyDictionary.com.  External link in |title= (help)